ارزآوری ۳/۵ میلیارد دلاری آجیل و خشکبار برای کشور

 به گزارش کشاورزان پرس به نقل از روستا نیوز : با وجود این، صادرکنندگان این بخش مشکلات زیادی دارند و نگران این هستند که در صورت حل‌نشدن مشکلات، سهمشان از بازارهای جهانی کاهش یابد. در همین راستا یکی از اقداماتی که برای بسته‌بندی، برندسازی و افزایش صادرات این محصولات در دست پیگیری است، ایجاد شهرک تخصصی و پایانه صادراتی آجیل و خشکبار در مشهد مقدس است که طبق گفته‌های رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار کشور با راه‌اندازی آن افزایش ۲۰درصدی صادرات این محصولات محقق خواهد شد. در همین رابطه و برای بررسی آخرین وضعیت آجیل و خشکبار کشور «روستانیوز» گفت‌وگویی با علی‌رضا ارزانی ممقانی، رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار کشور، داشته است که در ادامه می‌خوانید.

کشور ما در تولید آجیل و خشکبار چه جایگاهی دارد؟
خوش‌بختانه کشور ما در تولید آجیل و خشکبار جایگاه بسیار خوبی دارد و در تولید اقلام مختلف این محصولات، در رتبه‌های اول تا پنجم دنیا قرار داریم. این محصولات نقش اساسی در ارزآوری و صادرات محصولات غیرنفتی کشور دارند؛ به‌طوری‌که سالانه حدود ۵/۳میلیارد دلار آجیل و خشکبار به ۱۳۰کشور جهان ازجمله چین، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، اروپا و... صادر می‌شود. 

آیا واردات خشکبار هم داریم؟
در برخی اقلام آجیل مانند بادام هندی به دلیل این‌که در کشورمان تولید نمی‌شود، واردکننده هستیم. بخشی از بادام زمینی و تخمه آفتابگردان هم با وجود تولید داخل وارد می‌شد که با تعرفه‌های ۵۵درصدی واردات و تعلق نگرفتن ارز یارانه‌ای در راستای حمایت از کشاورزان داخلی، خوش‌بختانه واردات این محصولات به حداقل رسیده است. 

خودتحریمی‌ها ۶۰درصد به تولید و صادرات کشور آسیب وارد کرده است 
صادرکنندگان با تلاش‌های زیاد سعی می‌کنند سهمی از بازار جهانی برای تولیدکنندگان کشور به دست بیاورند و اگر آن‌ها نباشند، تولید انبوه کشاورزان از بین خواهد رفت. با این حال، وجود قوانین دست‌وپاگیر و خلق‌الساعه، تحریم‌ها، مشکلات مربوط به انتقال ارز و... دست به دست هم داده است تا این قشر را دچار مشکل کند؛ برای مثال در بحث تعهدات مربوط به پیمان‌سپاری ارزی مگر سود صادرات چقدر است که صادرکننده ارز صادرات خود را به سامانه نیما بدهد. از طرف دیگر، چرخه مالی ما کند بوده و شش الی هفت‌ماه طول می‌کشد تا پول حاصل از صادرات به دست صادرکننده برسد که باید برای آن هم یک تا هفت‌درصد هزینه تراکنش و جابه‌جایی پول برای دور زدن تحریم‌ها بدهیم. درحقیقت می‌توان گفت خودتحریمی بیش از تحریم‌های خارجی به اقتصاد کشور ضربه زده است؛ به‌طور مثال اگر سهم تحریم را ۴۰درصد حساب کنیم، خودتحریمی ۶۰درصد به تولید و صادرات کشور آسیب وارد کرده است. 

شیوع بیماری کرونا چه تأثیری روی صادرات داشته است؟
شیوع ویروس کرونا در تجارت همه محصولات تأثیر گذاشته و آجیل و خشکبار هم از این قاعده مستثنی نبوده است؛ به‌طوری‌که در ابتدای شیوع این بیماری، بسیاری از کشورها اجازه واردات نمی‌دادند. در مجموع می‌توان گفت در این مدت حدود ۴۰درصد با کاهش صادرات مواجه بوده‌ایم. 

یکی از مواردی که باعث ایجاد ارزش افزوده برای محصولات کشاورزی می‌شود، ایجاد صنایع تبدیلی است. بخش خشکبار چقدر از صنایع تبدیلی بهره‌مند است؟
متأسفانه وجود قوانین دست‌وپاگیر، یکی از موانعی است که باعث شده نتوانیم در زمینه ایجاد صنایع تبدیلی موفق باشیم. یکی از معضلات موجود در این بخش، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی است. جهاد کشاورزی کمکی در این زمینه نمی‌کند و ما هم معتقد به حفظ زمین‌های کشاورزی هستیم، اما این موضوع نباید جلوی پیشرفت صنایع تبدیلی را بگیرد. گاهی تفسیر به رأی قانون باعث جلوگیری از اجرای قانون می‌شود. در این میان، بوروکراسی‌های اداری هم مشکلات را دوچندان می‌کند. یکی از برنامه‌های ما، ایجاد شهرک‌های تخصصی آجیل و خشکبار در استان‌هایی است که قطب تولید این محصولات هستند تا آجیل و خشکبار در بسته‌بندی و با برند مخصوص و بهداشتی در بازارهای جهانی ارائه شود، اما بوروکراسی‌های اداری باعث شده عده‌ای که می‌خواستند در این کار سرمایه‌گذاری کنند، منصرف شوند و تعدادی هم که پای کار مانده‌اند، همچنان در اداره‌ها گرفتار هستند. همچنین قرار بود یک پایانه صادراتی آجیل و خشکبار در مشهد مقدس ایجاد شود و حتی تولیدات کشورهای پاکستان و افغانستان را که امکان صادرات ندارند، به این پایانه‌ منتقل کنیم و به این ترتیب سودی هم نصیب کشور ما شود؛ مانند کاری که کشورهای امارات و ترکیه با محصول پسته، زعفران، خرما و دیگر محصولات ایرانی کرده و این محصولات را به نام خودشان به اروپا و آمریکا صادر می‌کنند که با این کار باعث اشتغال‌زایی و ایجاد ارزش افزوده برای کشورشان می‌شوند؛ اما متأسفانه ایجاد این پایانه صادراتی همچنان درگیر بوروکراسی‌های اداری مانده است. ما نیازی به زمین و پول دولت نداریم؛ فقط خواستار وضع قوانینی هستیم که بتوانیم به سرعت کارها را پیش ببریم. 

ایجاد پایانه صادراتی در مشهد مقدس که بزرگ‌ترین پایانه صادراتی آجیل و خشکبار خواهد بود، اکنون در چه مرحله‌ای است و چقدر در افزایش صادرات موثر خواهد بود؟ 
تمام مجوزهای این پایانه اعم از مجوز کارگروه امور زیربنایی استان، مجوز شرکت شهرک‌ها، مجوز محیط‌زیست و مجوز سازمان غذا و دارو گرفته شده است و اگر دولت همت کند و مجوز نهایی صادر شود، شروع به کار خواهیم کرد و با راه‌اندازی این پایانه، حداقل ۲۰درصد افزایش صادرات خواهیم داشت. 

یکی از راه‌های ایجاد ارزش افزوده، برندسازی است. آیا فعالان این بخش توانسته‌اند گام‌های موثری در مسیر برندسازی برای آجیل و خشکبار بردارند؟
ما هنوز در بخش بسته‌بندی و ایجاد صنایع تبدیلی که پیش‌زمینه برندسازی است، نتوانسته‌ایم گام برداریم؛ بنابراین تا برندسازی فاصله زیادی داریم. تولیدکنندگان ما هنوز برای مصرف‌کننده و فروشگاه‌های داخلی هم  نتوانسته‌اند برند تعریف کنند و متأسفانه محصولات آجیل و خشکبار ایران به‌صورت فله‌ای صادر می‌شود؛ به‌طوری‌که شاهد هستیم محصولات خشکبار باکیفیت در جعبه‌های دست‌دوم موز صادر می‌شود. این در حالی است که ظرفیت تولید بسیار بالایی داریم و برخی از محصولات کشاورزی در انحصار کشور ماست، اما تاکنون نتوانسته‌ایم از این ظرفیت بهره‌مند شویم. با این حال می‌بینیم کشوری مانند آمریکا با نهال‌هایی که چند سال قبل از ایران برده است، توانسته امروز جای ایران را در تولید پسته جهان بگیرد و ۶۰درصد از پسته دنیا را تولید کند. 

درخواست شما از دولت برای ایجاد صنایع تبدیلی و برندسازی چیست؟ 
ما نیازی به کمک دولت نداریم، فقط می‌خواهیم با وضع قوانین جدید و شفاف‌سازی کاری کند که بوروکراسی‌های اداری جلوی فعالیت سرمایه‌گذار را نگیرد؛ برای مثال صدور مجوز در عراق و افغانستان یک هفته زمان می‌برد، اما سرمایه‌گذار باید بیش از شش‌ماه به ادارات مختلف کشور مراجعه کند تا فقط بتواند نام شرکت خود را به ثبت برساند. همین قوانین دست‌وپاگیر و غیرشفاف، مانع بزرگی سر راه صادرکننده و تولیدکننده است. 

یکی از مشکلاتی که تاجران با آن مواجه هستند، بازارسازی است. دیپلماسی صادراتی کشور ما در این زمینه چطور عمل کرده است؟ آیا رایزن‌های اقتصادی ما در وزارت امور خارجه توانسته‌اند در ایجاد بازار جهانی کمکی کنند؟
ایرانی‌ها از گذشته تجار و بازرگانان موفقی بوده‌اند و محصولات کشور ما به‌ویژه آجیل و خشکبار به دلیل کیفیتی که دارند، در دنیا شناخته‌شده هستند، اما برای این‌که بتوانیم سهم خود را از بازارهای جهانی محفوظ نگه داریم و حتی آن را افزایش دهیم، دیپلماسی اقتصادی نقش اساسی دارد. متأسفانه سفارتخانه‌های ایران در کشورهای دیگر بیش‌تر سیاسی هستند تا اقتصادی؛ درصورتی‌که سفارتخانه‌های دیگر کشورها ابتدا به مسأله اقتصاد توجه می‌کنند. چندسال پیش برای یک کار صادراتی به ترکمنستان سفر کرده بودم و وقتی با مشکل مالی مواجه شدم، به سفارت ایران مراجعه کردم، اما به‌جای این‌که از من به‌عنوان یک تاجر حمایت شود، گفتند این‌جا چه می‌کنی؟ حتماً برای خوش‌گذرانی آمده‌ای و هیچ کمکی نکردند؛ درصورتی‌که شرکای تجاری ما وقتی به سفارتخانه کشور خود مراجعه می‌کنند، تا آخرین لحظه سفیرها پیگیر کار آن‌ها هستند. مشکل دیگر در بخش صادرات، وضع قوانین خلق‌الساعه‌ است؛ مثلاً تا پسته در کشور گران می‌شود، جلوی صادرات را می‌گیرند. مسئولان به این نکته توجه نمی‌کنند که این کارشان باعث می‌شود ما که بازار خود را در کشور هدف با زحمت زیاد به دست آورده‌ایم، آن را از دست بدهیم و رقبا هم که همیشه منتظر حذف ما هستند تا سریع جایگزین شوند.

در چند روز گذشته مجلس طرح تخصیص یارانه سوخت به کارگو را تصویب کرد. با توجه به این‌که حجم صادرات محصولات کشاورزی ۸/۵میلیارد دلار است، به نظر شما با راه‌اندازی کارگو صادرات چند درصد افزایش خواهد یافت؟
یکی از عوامل موثر در افزایش صادرات محصولات کشاورزی، ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل به‌ویژه حمل‌ونقل هوایی است. پیش‌بینی من این است که صادرات محصولات کشاورزی با راه‌اندازی کارگو ۲۰درصد افزایش پیدا خواهد کرد. 

با توجه به این‌که در آستانه عید نوروز قرار داریم و آجیل و خشکبار از ملزومات این روزهای سال است، در رابطه با آخرین وضعیت تأمین بازار کمی توضیح دهید. 
خوش‌بختانه کمبودی در بازار آجیل و خشکبار وجود ندارد و اتحادیه آجیل و خشکبار قیمت‌ها را افزایش نداده است. هدف ما این است که مردم نه‌تنها در ایام نوروز و شب چله، بلکه در تمام طول سال این محصولات را در سبد غذایی خود داشته باشند، اما اگر شاهد گرانی این محصولات هستیم، به دلیل گران‌فروشی نیست، بلکه این محصولات نیز مانند تمام محصولات دیگر با افزایش قیمت مواجه بوده‌اند.